روتین قبل از خواب
یکی از مهم ترین اقداماتی که پدر و مادر برای تنظیم الگوی خواب شیرخوار یا کودک می توانند انجام بدهند، عادت دادن او به یکسری کارهای روتین و تکراری، درست قبل از خواب شب است.
برای این کار، حدود ساعتی که می خواهید شیرخوارتان بخوابد را در نظر بگیرید و از نیم ساعت قبل از آن، سه کار آرامبخش از جمله کم کردن نور محیط، پخش صداهای سفید (مانند سشوار)، نواهای لالایی، تغذیه، تعویض لباس و پوشک، حمام، ماساژ، کتاب خواندن و... را بر اساس شرایط خود و سن شیرخوار انتخاب کرده و هر شب آنها را منظم انجام دهید. همیشه تغذیه را ابتدای روتین خواب بدهید تا نوزاد عادت نکند با شیر بخوابد.
قطعا توصیه ی من به شما، خواب زودهنگام کودک مثلا بین ساعت 7 تا 8 شب است، تا صبح زود هم بیدار شود. اما از طرف دیگر، این ساعت خواب برای خیلی از خانواده ها عملی نیست.
فقط حواستان باشد که خواب شب خوب و زودهنگام، یکی از عوامل مهم رشد کودک شماست، چه در طب رایج و چه در اصول سبک زندگی طب سنتی. بنابراین حداکثر تلاش خود را به کار بگیرید که کودکان شما دیرتر از ساعت 10 شب نخوابند.
خواب نوزاد زیر سه ماه
گاهی نوزاد زیر یک ماه شما، هنوز شب و روز را نمی شناسد و روزها را بیشتر از شب می خوابد. برای این قبیل نوزادان، به هیچ وجه خانه را در طول روز تاریک یا ساکت نکنید و هر 1-2 ساعت برای شیردهی بیدارش کنید. ولی در طول شب، اگر خودش بیدار نشد، لازم نیست سر دو ساعت بیدارش کنید.
در نوزاد زیر یک ماه که شرایط جسمانی خوبی دارد (نوزاد کم وزن یا نارس نباشد، یا مادر دیابت نداشته)، شبها تا سه ساعت هم می تواند بدون شیر خوردن بخوابد. بعد از یک ماهگی، تا چهار ساعت خواب مداوم هم اشکالی ندارد.
نوزاد خود را در این سن، بهتر است برای خواب شب، قنداق کنید.
همه نوزادان دوره های کوتاه خواب دارند که در بین این دوره ها خودبخود از خواب بیدار می شوند و مجددا به خواب می روند. بعضی از نوزادان با گریه یا تکان خوردن، بیداری خودشان را به والدین نشان می دهند. ولی شما برای پاسخگویی به آنها، چراغ اتاق خواب را روشن نکنید یا بازی نکنید.
بلافاصله به بیدار شدن کودک جواب ندهید. تاخیر در جواب باعث می شود که کودک یاد بگیرد که بدون مداخله بخوابد.
پس تا آنجایی که ممکن است اجازه دهید شیرخوار دوباره خودش به خواب برود، نه اینکه شما در خوابیدن به آنها کمک کنید. مثلا او را در یک مکان مشخص با نور کم در حالت خواب آلود قرار دهید که نوزاد در همان مکان بخوابد و یاد بگیرد که این زمان و این مکان مخصوص خواب است.
شایعترین علت بدخوابی شیرخواران، مداخلات والدین در خواباندن آنهاست. اینکه شیرخوار عادت کند که فقط با شیر خوردن یا روی پا گذاشتن یا بغل کردن بخوابد، عاداتی است که ما ایجاد کردیم.
بنابراین شروع عادت «خودخواباندن»، یکی از مهمترین اقدامات برای خواب شیرخوار و کودک شماست.
اگر نوزاد شما در این طیف سنی، هر شب گریه های مداوم دارد احتمالا باید برای درمان کولیک او، مراجعه و اقدام داشته باشید. یکی دیگر از مشکلات جسمانی شیرخواران در این سن، ریفلاکس و برگشت شیر از معده آنها به بالاست.
در کل، در هر کودک با مشکلات خواب، حتما باید علل جسمانی مثل ریفلاکس، حساسیت به شیر گاو، عفونت گوش و کم خونی فقر آهن بررسی شوند.
خواب شیرخوار سه تا شش ماه
از ابتدای سه ماهگی، شیرخوار را عادت بدهید که در بغل شما نخوابد.
ممکن است هنوز بعضی از شیرخواران در این، با قنداق شب راحت باشند. ولی زمانی که او غلت زدن را یاد گرفت، دیگر قنداقش نکنید.
همچنین فواصل شیردهی شب را افزایش دهید. بسیاری از شیرخواران در این سن، یک خواب مداوم چهار ساعته در ابتدای خواب شب را تجربه می کنند.
اگر شیرخوارتان شیر کافی می خورد و وزنگیری خوبی دارد، ولی شبها مکررا و در فواصل کوتاه بیدار می شود، نیاز به مکیدن و آرامش او را با پستانک یا در آغوش گرفتن همراه با نوشیدن کمی آب جوشیده سردشده ارضا کنید.
متخصصین خواب، استفاده از پستانک در شب را برای شیرخوار مجاز می دانند. ولی بعد از خوابیدن، پستانک را به آرامی از دهانش خارج کنید، و در طول روز و هنگام بیداری نیز به او پستانک ندهید.
مادران عزیز توجه کنید که سینه شما وسیله تغذیه شیرخوار شماست، نه پستانک او یا وسیله ای برای ساکت کردنش.
پس اگر شما دارید هر نیم تا یک ساعت به شیرخوار خود شیر می دهید، یک مشکل جسمانی یا عادتی وجود دارد و حتما باید با مشاوران شیردهی صحبت کنید. مثلا در این سن، یکی از دلایل بدخوابی شیرخواران می تواند ریفلاکس مخفی باشد.
خواب شیرخوار بالای شش ماه
از ابتدای شش ماهگی، برای جدا کردن تغذیه و خواب شیرخوار اقدام کنید. مثل قبل، تغذیه او را ابتدای روتین خواب انجام دهید. و اگر نیمه شب نیاز به شیر داشت، این کار را بیرون از محل خوابش انجام دهید.
شیرخواران سالم از هفت ماهگی می توانند کل شب را بدون تغذیه اضافی بخوابند و اگر بچه شما برای تغذیه شبانه بیدار نشد خوشحال باشید. در واقع، شیردهی شبانگاهی در این سن توصیه نمی شود. این مساله باعث پر شدن مثانه و خیس شدن پوشک و بیدار شدن مجدد کودک و شیردهی مجدد کودک و ادامه دادن سیکل معیوب می شود.
بیدار شدن شیرخوار در نیمه شب در این سن طبیعی است، ولی باید به تدریج به آنها یاد بدهید که دوباره خودشان، بدون گریه کردن بخوابند.
عادت «خودخواباندن» را ادامه دهید. یعنی زمانی که شیرخوار هنوز خواب و بیدار است به رختخوابش منتقل کنید تا یاد بگیرد خودش را بتواند بخواباند.
خواب شیرخوار بالای نه ماه
در این سن، شیر خوردن را از روتین خواب حذف کنید؛ و شیر را قبل از روتین خواب و حتما بیرون از محل خواب شیرخوار انجام دهید.
هنوز به تسهیل کردن شرایط برای تنهایی خوابیدن شیرخوار ادامه دهید؛ چرا که می تواند به دوباره خوابیدن او، بعد از بیدار شدن نیمه شبها کمک کند. مثلا می توانید پستانک یا شیشه آب او را در تختش بگذارید تا اگر نیاز به مکیدن داشت خودش این کار را انجام دهد.
آیا رعایت همه توصیه های بالا عملی است؟
مواردی که در این مقاله خواندید جزو جدیدترین توصیه های علم خواب شیرخواران است که «منِ پزشک» برای شما نوشتم. اما از طرف دیگر، «منِ مادر» می دانم که شاید همه این موارد را نتوان برای همه شیرخواران عملیاتی کرد.
داشتن مشکلات جسمانی شیرخوار، کوچک بودن منزل، شاغل بودن مادر، داشتن چند فرزند کوچک، شب دیر آمدن پدر به منزل و هزاران دلیل دیگر می تواند از عوامل موثر بر بدخوابی شیرخواران باشد. ولی گاهی، آگاهی نداشتن والدین باعث می شود که شیرخوار خود را به رفتارهای نامناسب عادت دهند، و متاسفانه تجربه یک خواب آرام از شیرخوار و پدر و مادرش سلب شود!
در تجربه من، از دلایل مهم بدخوابی شیرخواران، نداشتن آرامش جسمانی و روانی مادر در دوران بارداری است. و چه بسا بدخوابی شیرخواران تا بزرگسالی آنها هم تداوم داشته باشد.
دیرخوابی های شبانه مادران باردار هم می تواند منجر به بدخوابی نوزادان آنها شود. پس خانم های باردار بیشتر باید به این مسئله توجه کنند.
آیا درمانی برای بدخوابی نوزاد و کودک وجود دارد؟
وقتی کودک علامت های نیاز به خواب دارد سریعا خوابانده شود تا دچار بی قراری بعدی و بی خوابی به دنبال آن نشود. مادر شیرخوار توجه کند که مصرف زیاد کافئین، به ویژه از عصر به بعد، نداشته باشد.
شب هایی که کودک شما به دلیل دیرخوابیدن، بدخواب شده است، می توانید با روغن بنفشه ی بادام، پره های بینی یا شقیقه او را به ملایمت ماساژ دهید. استفاده از این روغن در کودکانی که مزاج پایه خشکی دارند، مخصوصا در فصل پاییز، اثرات بهتری دارد. مواقعی که کودک شما روز پر تنشی را داشته است و به این دلیل بدخواب شده است، می توانید کمی گلاب را به بالش او بزنید یا یک پنبه را به گلاب آغشته کنید و جلوی بینی او بگیرید. اگر بالای هفت ماه است می توانید کمی آب و گلاب هم به او بدهید بخورد.
یکی از روش های مهم طب ایرانی برای درمان مشکلات خواب شیرخواران، اصلاح شیر مادران آنها با درمان سوء مزاج مادر و اصلاح گوارش آنهاست که نیاز به ویزیت وجود دارد.
دکتر فاطمه مرادی
پزشک و متخصص طب ایرانی (MD_PhD)
کپی مطالب، با ذکر نویسنده و لینک سایت، اخلاقی و مجاز است.
