یبوست بارداری یکی از مشکلات شایع این دوره محسوب می شود و بسیاری از زنان در دوران بارداری خود از مشکل یبوست رنج می برند. برخی از خانم ها قبل از بارداری خود دچار یبوست بوده اند و در این دوران، یبوست های شدیدتری را تجربه می کنند و ممکن است دچار عوارضی همچون نفخ، بواسیر یا شقاق مقعد نیز شوند.
دلایل یبوست در بارداری
از نظر طب ایرانی، یبوست بارداری دلایل متعددی دارد که درمان های متفاوتی نیز دارند. به همین دلیل ممکن است یک توصیه برای درمان یک بیمار موثر باشد اما برای شما کارساز نباشد. (در این مرحله، بعد از ویزیت، می توان درمان مناسب تری تجویز کرد.)
در اوایل بارداری تغییرات هورمونی (افزایش پروژسترون) متهم اصلی این مشکل هستند و با بزرگتر شدن جنین، اثرات فشاری او بر احشای داخل شکم خانم باردار، مسئول اصلی یبوست است.
از دلایل دیگر تشدید یبوست در بارداری می توان به این موارد اشاره کرد:
- کاهش تحرک
- کاهش مصرف فیبر
- کمتر خوردن و کمتر نوشیدن به علت ویار بارداری
- افزایش مصرف هله هوله هایی مثل بستنی و چیپس و پفک
- افزایش مصرف ماکارونی، کیک و نان سفید
- تغییر در رژیم غذایی که قبل از بارداری به آن عادت داشته اید
- مصرف مکمل های حاوی آهن یا کلسیم
- مصرف داروهای دیگر مانند دمیترون (اندانسترون)
- کم کاری تیروئید
- ضعف گوارش
- و ...
یک فرد باید چند بار دفع مدفوع داشته باشد؟
بهتر است به ازای هر وعده اصلی غذایی، یکبار دفع مدفوع داشته باشید. ولی حداقل قابل قبول، یک نوبت اجابت مزاج "کامل" و "راحت" در روز است. پس اگر هر روز دفع ندارید، یا دفع ناقص دارید، یا دفع سخت یا سفتی را دارید، جزو مخاطبین ادامه مطلب یبوست هستید!
توجه: دفع راحت و روزانه مدفوع در خانم های باردار (به ویژه آنهایی که لکه بینی دارند) اهمیت ویژه ای دارد.
دو توصیه مهم برای دفع راحت مدفوع
کم عارضه ترین شیوه درمان یبوست به ویژه در دوران بارداری، پیاده روی منظم و استفاده از توصیه های غذایی است که در پست های بعدی به طور خلاصه در مورد آنها توضیح داده می شود.
داروهای ملین (مانند معجون گلقند یا پسیلیوم) در قدم بعدی قرار می گیرند یا برای یبوست های شدیدتر تجویز می شوند.
مصرف طولانی مدت داروهای ملین ممکن است منجر به تنبلی روده شود. داروهای مسهل (مانند برگ سنا) به هیچ وجه در بارداری توصیه نمی شوند.
تاثیر پیاده روی بر یبوست
پیاده روی ملایم روزانه یکی از بهترین توصیه ها برای یبوست بارداری در اکثر خانم هاست. چرا که علاوه بر دفع منظم تر مدفوع، بر کاهش یا پیشگیری از مشکلاتی همچون تهوع، ریفلاکس، افسردگی، درد های لگنی و ... نیز موثر است.
اگر منعی برای پیاده روی ندارید، روزی ۲ بار به طور ملایم راه بروید. برای این کار حتما نیازی نیست از خانه خارج بشوید، ولی حتما باید با "قصد" ورزش، این پیاده روی را انجام دهید!
در خانه های کوچک می توانید به صورت 8 انگلیسی به آرامی راه بروید تا سرگیجه نگیرید!
پس تنبلی را کنار بگذارید، یک کفش مناسب تهیه کنید و در منزل یا بیرون از منزل پیاده روی کنید، به مقداری که: در بدنتان حرارت ملایمی را احساس کنید ولی دچار ضعف نشوید.
توجه: یکی از موارد ممنوعیت پیاده روی (و کلا سرپا ایستادن طولانی) در خانم های بارداری است که جفت پایین دارند و امکان رخداد لکه بینی در آنها بر اثر پیاده روی وجود دارد. پیاده روی ملایم و منظم، یک روش مناسب برای کاهش یبوست، تهوع، بی اشتهایی و بسیاری از مشکلات دیگر در طی دوران بارداری است.
چند توصیه غذایی برای کاهش یبوست
- نوشیدن مایعات کافی (مقدار و انواع مایعات توصیه شده در بارداری، در پست های قبلی آمده است)
- پرهیز از مصرف موادی مثل سرخ کردنی ها، غذاهای شور یا تند، ته دیگ، چای پررنگ، برنج سفید، موز و...
- سبزیجات و میوه های خام مخصوصا گلابی، انجیر، پرتقال، کیوی، آلو (به شرطی که دچار مشکلات گوارشی نشوید و با فاصله از وعده غذایی بخورید)
- مصرف میوه های خشک مانند مویز، انجیر، برگه زردآلو، آلوی خشک (به ویژه برای کسانی که معده شان تحمل میوه تازه را ندارد)
- میوه های پخته با شکر کم (کمپوت خانگی)
- استفاده از آلو یا سبزیجات پخته در غذاها
- استفاده از روغن زیتون یا سبوس در غذاها (مخصوصا به شکل سوپ)
- سوپ های رقیق و نسبتا چرب یا آش های رقیقی که با برگ چغندر یا اسفناج تهیه شده باشد
- حریره بادامی که با نشاسته تهیه شود، نه با آرد برنج
- آبِ ماهیچه
- نان و برنج سبوس دار به جای نان و برنج کاملا سفید
- چند عدد زیتون (کم نمک) وسط غذا
- ماست پروبیوتیک به عنوان میان وعده (به شرطی که با آن دچار سوءهاضمه نشوید. ضمنا ماست را با غذا، مخصوصا غذای گوشتی نخورید)
- کاهو به عنوان میان وعده (سالاد با کمی هویج رنده شده ریز، روغن زیتون و کمی آب نارنج یا همراه با سکنجبین)
اگر شما دچار یبوست هستید، سعی کنید علاوه بر پیاده روی و روغن مالی شکم منظم، این مواد غذایی را امتحان کنید تا موادی که بیشتر به شما می سازد را شناسایی کنید.
هرچه مشکل یبوست بارداری شما با مواد غذایی رفع شود و از توصیه های دارویی کمتری استفاده کنید به نفع خودتون و بچه نازنینتون هست.
نوشیدن آبِ گرم ناشتا برای رفع بسیاری از یبوست ها موثر است. منتها نباید در مصرف آن مداومت "طولانی" کرد چرا که منجر به ضعف عضلات معده می گردد.
چند توصیه ساده ناشتایی برای یبوست بارداری
- یک قاشق غذاخوری عسل را در یک لیوان آب جوش ریخته و در حالی که گرم است ناشتا میل کنید.
- آب یک لیموترش تازه را در یک لیوان آب گرم بریزید و نیم ساعت قبل از صبحانه میل کنید. اگر معده تان اذیت می شود کمی عسل هم اضافه کنید.
- ۵ انجیر خشک و ۲ آلو بخارا را شب تا صبح در یک لیوان آب بخیسانید و صبح ناشتا انجیر و آلوها را تک تک و به آرامی بجوید و آبش را هم بخورید. نیم ساعت قبل از صبحانه میل کنید.
- ۱ قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آبجوش بریزید، یک نعلبکی روی آن بگذارید تا یک ربع دم بکشد. نیم ساعت قبل از صبحانه میل کنید.
- اگر در ماه آخر بارداری نیستید، بیشتر از یک قاشق خاکشیر مصرف نکنید.
- خاکشی را همراه با داروی تیروئید میل نکنید.
به عنوان حسن ختام در مورد مبحث مهم یبوست در بارداری، قسمت هایی از متن کتاب پاکسازی بدن (تالیف دکتر فاطمه مرادی) را می آوریم.
توجه به فیزیولوژی روده ها برای درمان یبوست
روده ها در شب تقریبا غیر فعال هستند؛ اما بعد از بیدارشدن، حرکت، خوردن یا نوشیدن، پاسخ معدی- روده ای فعال شده و حرکات روده افزایش می یابد. معمولا حدود بیست تا سی دقیقه بعد از صرف غذا احساس دفع ایجاد می شود.
در زمانی که مدفوع به قسمت انتهایی روده بزرگ رانده شده و احساس دفع ایجاد شده است، اگر فرد به علت نوع کار یا محیط زندگی، نتواند برای اجابت مزاج اقدام کند، این رفلکس به صورت ناخودآگاه بعد از مدتی از بین می رود. البته بعد از 5 تا 20 دقیقه باز می گردد و اگر امتناع از اجابت مزاج ادامه پیدا کند منجر به یبوست خواهد شد.
پس اولين توصيه در فرد دچار يبوست این است که:
حتما سی دقیقه بعد از صرف غذا- خصوصا بعد از وعده صبحانه که پاسخ معدی روده ای فعال تر از اوقات دیگر است- به توالت برود و مدتی در آنجا توقف داشته باشد، حتی اگر دفعی صورت نگیرد!
این افراد باید توجه داشته باشند که به مدت طولانی این رفلکس بدنشان سرکوب شده است و مدتی طول خواهد کشید تا مجددا فعال شود.
گلقند، ملین خوبی برای افراد سرد و تر (بلغمی) می باشد و رطوبات اضافی بدن را از طریق روده ها دفع می کند. گلقند را می توانید از داروخانه ها خریداری نمایید. البته گلقندی که خودتان در منزل تهیه کنید عطر، طعم و اثرات بهتری خواهد داشت.
برای تهیه گلقند عسلی یا شکری، در یک ظرف شیشه ای، مقداری گلبرگ تازه گلسرخ کاشان بریزید و لابلای آن عسل، شکر، پودر قند یا نبات (دو برابر میزان گلسرخ) اضافه نمایید. ترکیب حاصل را داخل شیشه دربسته، به مدت چهل روز در زیر نور خورشید قرار دهید و هر چند روز یکبار نیز آن را با هم مخلوط کنید. گلقند عسلی، گرم تر از نوع شکری آن است و برای افراد با گوارش سرد مناسب تر می باشد. معمولا توصیه می شود یک قاشق مرباخوری گلقند قبل از ناهار یا شام میل شود.
از کتاب پاکسازی بدن نوشته دکتر فاطمه مرادی متخصص طب ایرانی
دکتر فاطمه مرادی
پزشک و متخصص طب ایرانی (MD_PhD)
کپی مطالب، با ذکر نویسنده و لینک سایت، اخلاقی و مجاز است.
