حداقل هشت لیوان آب در روز بنوشید!
ما امروزه این توصیه را در همه جا می بینیم: «حداقل هشت لیوان آب در روز بنوشید»! این توصیه را می توان در همه رسانه های مشهور و محبوب یافت. خیلی اوقات، شما این توصیه را از پزشک خود شنیده اید. ولی در منابع طب ایرانی، برای بسیاری از بیماری ها و مزاج ها، مصرف آب و مایعات محدود شده است.
در سبک زندگی طب ایرانی، نوشیدن برحسب «عطش واقعی» توصیه شده است. ضمن این که، به اکثر افراد توصیه می شود تا زمان هضم مناسب غذا در معده، مایعات ننوشند که این زمان، تقریبا از نیم ساعت قبل تا دو ساعت بعد از هر غذا را شامل می شود.
به همین دلیل، من جستجوی جامعی در این مورد انجام دادم و قصد دارم به صورت ساده، نتایج این تحقیق را خدمتتان بگویم:
توصیه به نوشیدن «حداقل هشت لیوان آب در روز»، چنان رایج است که اکنون معمولاً به صورت قانون «8 × 8» بیان می شود. به این معنی که هر یک از 8 لیوان مورد بحث، باید دارای حجم 8 اونس باشند. تقریبا حجم هر لیوان، 230 سی سی می شود.
این توصیه چگونه شروع شد؟
آیا شواهد علمی وجود دارد که آن را پشتیبانی کند؟
آیا این عادت، باعث سلامتی می شود؟
ممکن است مضر باشد؟
با وجود جستجوهای زیادی که انجام شد، منبع علمی موثقی برای این توصیه یافت نشد.
یک منبع این توصیه، ممکن است توصیه ای در سال 1945 باشد که در آن آمده است: «مقدار مناسب آب برای بزرگسالان، در بیشتر موارد، روزی 2.5 لیتر روزانه است. در واقع استاندارد معمول برای توصیه مصرف مایعات، 1 میلی لیتر به ازای هر کالری غذای مصرفی هر فرد است. قسمت اعظم این مقدار، در غذای هر فرد موجود است».
توجه کنید که طبق این توصیه، مایعات مصرفی ما می تواند از طریق مواد خوراکی دیگر مانند غذا، میوه ها و سبزیجات، چای، قهوه، شیر، شربت، نوشابه و غیره تامین شوند.
تأیید بعدی ممکن است از طرف یک متخصص تغذیه برجسته، فردریک استار باشد که توصیه کرده است حدود 6 تا 8 لیوان مایعات در 24 ساعت مصرف شود. این مایعات می تواند از طریق آب، قهوه، چای، شیر، نوشابه و غیره تامین شود.
اولا توصیه او، شفاهی است و مبتنی بر مطالعات تجربی نیست.
دوما او توصیه نکرده که فقط آب بنوشید.
سوما نگفته «حداقل» 8 لیوان مایعات در روز بخورید، بلکه «حداکثر» را 8 لیوان ذکر کرده است.
چه مایعاتی و به چه مقدار بنوشیم؟
صرفا مصرف آب خالص، برای تامین رطوبت بدن شما توصیه نمی شود.
حدود بیست درصد مایعات روزانه، معمولاً از طریق غذا، و بقیه از طریق نوشیدنی ها تأمین می شود.
اکنون شواهد علمی قوی وجود دارد که مصرف کافی مایعات می تواند از طریق مصرف روزانه آب، شیر، آبمیوه و حتی نوشیدنی های کافئین دار تأمین شود.
ضمنا نیازی به نگرانی در مورد حجم مصرف مایعات نیست. تشنگی به شما خواهد گفت که چه زمانی به آب و مایعات نیاز دارید.
بیشتر افراد سالم هر زمان که احساس تشنگی کنند، می توانند از طریق نوشیدن آب و مایعات دیگر، رطوبت بدن را حفظ کنند. باید بپذیریم که نوشیدن کمتر آب، ضرری ندارد.
مطالعات منتشر شده نشان می دهند که ما تا به امروز، در حال نوشیدن کافی و احتمالاً حتی بیش از حد آب هستیم.
یکی از دلایلی که طرفداران مصرف آب زیاد مطرح می کنند این است:
پنجاه تا هفتاد درصد از وزن بدن ما، از آب تشکیل شده است. بنابراین برای عملکرد مناسب و زنده ماندن، روزانه به حداقل هشت لیوان آب 8 اونسی نیاز داریم.
این استدلال شبیه این مطلب است که ما بگوییم، چون خانه های ما از طریق برق کار می کنند، بنابراین هر خانه، حداقل به 1000 آمپر خدمات نیاز دارد!!
چه زمانی آب و مایعات بیشتری بنوشیم؟
توصیه های این مقاله، مربوط به مصرف مایعات، برای بزرگسالان سالم، در آب و هوای معتدل است که فعالیت بدنی زیادی ندارند. شرایط خاص مانند آب و هوای گرم، کار یا ورزش شدید، و یا بعضی بیماری ها از این موارد مستثنی است.
مصرف زیاد مایعات، برای بیماری مانند سنگ کلیه ضروری است؛ یا مصرف کافی مایعات، در خانم های باردار با مایع کم دور جنین (الیگوهیدرآمنیوس) یا افراد دچار یبوست توصیه می شود.
ولی مصرف «بیش از حد» مایعات، در بزرگسالان سالمی که از یبوست شکایت ندارند، عملکرد خاصی روی تسهیل حرکات روده ندارد. یعنی مصرف اضافی 1 یا 2 لیتر مایعات در روز، جریان ادرار را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد، اما هیچ تأثیری در خروجی مدفوع ندارد.
عوارض نوشیدن آب زیاد چیست؟
مقالات زیادی درباره کیفیت آب خوراکی، مانند امکان وجود آلاینده ها در آب لوله کشی، یا امکان وجود باكتري ها و مواد سرطان زا در آب بطري، در نشریات علمی وجود دارد. شکی نیست که مصرف زیاد آب، به خصوص اگر مصرف زیاد آن طی سالها پایدار باشد، باعث افزایش قرار گرفتن در معرض آلاینده ها می شود.
همچنین نوشیدن مقادیر بیش از حد آب خالص، می تواند خطرناک باشد و باعث مسمومیت با آب، کاهش سدیم خون و حتی مرگ شود.
کمبود شواهد در مورد توصیه به نوشیدن هشت لیوان آب در روز، به طور کامل در یک مقاله مروری، توسط هاینز والتین در مجله آمریکایی فیزیولوژی ذکر شده است. اگر علاقه به مطالعه اصل این مقاله هستید به رفرنس شماره یک همین مطلب در پ.ن. مراجعه کنید.
نتیجه گیری:
هیچ توصیه رسمی برای مقدار روزانه آب مورد نیاز مردم وجود ندارد. این مقدار به وضوح با آنچه مردم می خورند، محل زندگی آنها، سایز بدن و کار آنها متفاوت است.
توصیه «حداقل هشت لیوان آب بنوشید» فقط به بخش کوچکی از جمعیت اختصاص دارد.
من هیچ گزارش علمی را پیدا نکردم که توصیه کند «همه ما» باید حداقل هشت لیوان آب در روز بنوشیم.
نه تنها هیچ مدرک علمی مبنی بر مصرف این حجم از آب خالص وجود ندارد، بلکه این توصیه می تواند مضر باشد:
هم در کاهش سدیم خون، هم به علت قرار گرفتن بیشتر در معرض آلاینده ها، و هم در ایجاد احساس گناه برای بسیاری از مردم، به دلیل عدم نوشیدن کافی!
اگرچه آب، چه در منابع طب رایج و چه در منابع طب ایرانی، بهترین نوشیدنی برای مصرف انسان ها ذکر شده است، اما مطمئناً تنها منبع آبرسانی به شما نیست.
همچنین اگر شما جزو آن دسته افرادی هستید که احساس تشنگی نمی کنید، لازم نیست نگران باشید.
بدن شما که به خوبی توسط پروردگار تنظیم شده تا مدتها قبل از کمبود آب، برای نوشیدن مایعات کافی، به شما سیگنال می دهد!
دکتر فاطمه مرادی
پزشک و متخصص طب ایرانی (MD_PhD)
کپی مطالب، با ذکر نویسنده و لینک سایت، اخلاقی و مجاز است.
منابع:
Valtin H. "Drink at least eight glasses of water a day." Really? Is there scientific evidence for "8 x 8"? Am J Physiol Regul Integr Comp Physiol. 2002 Nov;283(5):R993-1004. doi: 10.1152/ajpregu.00365.2002.
Carroll AE, Vreeman RC. Medical myths. BMJ. 2007 Dec 22; 335(7633): 1288–1289. doi: 10.1136/bmj.39420.420370.25
Carroll AE. No, You Do Not Have to Drink 8 Glasses of Water a Day. The New york times. 24 Aug. 2015.